Nevladine organizacije, kompanije i ustanove kulture iz Bosne i Hercegovine tokom posljednjih šest godina dobile su oko četiri miliona eura iz fonda Kreativna Evropa. To domaćim radnicima iz oblasti kulture predstavlja sjajnu mogućnost da se susretnu i sarađuju sa svojim kolegama iz cijele Evrope, unaprijede svoj rad i produciraju međunarodne programe visoke kvalitete.
Desk Kreativna Evropa u Bosni i Hercegovini (BiH) djeluje od jula 2015. godine, a vodi ga Aida Kalender, inženjerka elektrotehnike i magistrica kulturnog menadžmenta i kulturnih politika. Aida već 20 godina radi u sektoru kulture i najodgovornija je za kampanju ,,Ja sam Muzej“, kojom je, nakon tri godine prekida u radu, otvoren Zemaljski muzej BiH. Ova kampanja je 2016. godine nagrađena najvećom evropskom nagradom za kulturno nasljeđe, Europa Nostra.
Kreativna Evropa je fond za finansiranje projekata kulturnog i audiovizuelnog sektora na nivou Evropske unije (EU). U periodu od 2014. do 2020. godine u Fondu su se našla sredstva u iznosu od 1,36 milijardi eura.
,,Ova sredstva se distribuiraju aplikantima u svim zemljama članicama Kreativne Evrope. To su članice EU i susjedne zemlje koje su potpisale sporazum sa Evropskom komisijom i ušle u program Kreativna Evropa. Sredstva se distribuiraju kroz više od 20 konkursa koji se objavljuju svake godine“, objašnjava Aida Kalender.
Osim najvećih i najrelevantnijih kulturnih događaja, Kreativna Evropa pomaže i male institucije kulture u nerazvijenim sredinama. Dobijene aplikacije ocjenjuju međunarodni eksperti. Ocjenjuje se kvaliteta projekta, njegova evropska dimenzija, te koliko se projekat uklopio u prioritete koje je postavila Kreativna Evropa. Jedan od glavnih prioriteta Kreativne Evrope je razvoj publike, kao i rad sa djecom, mladima i marginaliziranim grupama.
,,Tu se ne pravi razlika između velikih festivala ili projekata udruženja iz malih gradova. Ono što se isključivo vrednuje je kvaliteta projekata! Do sada su bh. organizacije dobile oko četiri miliona eura iz fonda Kreativna Evropa, što je veoma dobar rezultat“, kaže Aida Kalender.
Kroz svoje projekte Kreativna Evropa usmjerava kulturni sektor prema profesionalizaciji i osavremenjavanju, kako bi se mogla kreirati kulturna produkcija koja odgovara 21. stoljeću.
,,To naravno ne znači zanemarivanje kulturnog nasljeđa. Dapače, ono je vrlo prominentno prisutno u pozivima Kreativne Evrope, ali se insistira na novim formama reprezentacije i interpretacije nasljeđa kako bi se ono približilo mlađoj publici koja već odrasta na novim tehnologijama. Tako da i ćilim, i sevdalinka i baklava kada se dovedu u kontekst vještačke inteligencije, na primjer, mogu dobiti neku sasvim novu dimenziju“, navodi ona.
Podrška filmu i teatru
Voditelj MEDIA deska Kreativne Evrope je Zoran Galić, filmski producent iz Banjaluke. Osnivač je i vlasnik VizArt produkcije, a u svom portfoliju ima više od 30 dugometražnih i kratkometražnih igranih, dokumentarnih i animiranih filmova. Član je Evropske filmske akademije i evropski stručnjak za projekte u kulturi i kulturnim politikama. Kaže kako je BiH prostor koji je aktivan u filmskoj industriji još od kraja pedesetih godina prošlog vijeka.
„Ovaj kontinuitet je prekinut tokom devedesetih, ali sa filmovima i nagradama koje su došle u novom milenijumu ponovo smo se vratili na mjesto koje nam pripada. Bosanskohercegovački film je naš najvažniji i najveći izvozni proizvod, a MEDIA potprogram (dio programa Kreativna Evropa koji finansira film i komplementarne djelatnosti) je od 2014. godine postao važan način finansiranja mnogih filmskih projekata“, objašnjava on.
Tokom posljednjih šest godina više od stotinu projekata je sufinansirano ovim programom, a mnoge evropske filmove smo mogli vidjeti u bh. bioskopima zahvaljujući ovoj podršci.
„Naše najznačajnije filmove smo razvijali uz MEDIA program, a Sarajevo Film Festival i CineLink Industry Days su od početka podržani na svakom pozivu za podršku festivalima i marketima. Dobar odziv i veliki uspjeh na pozivima MEDIA-e, možemo zahvaliti agilnim i na koprodukcije naviknutim filmskim producentima koji su na najbolji mogući način iskoristili priliku koju im nudi ovaj panevropski fond“, objašnjava Galić.
Projekat „Shift Key“ dobio je 2018. godine podršku programa Kreativna Evropa. Nosilac projekta je Festival MESS iz BiH, a partneri su festivali iz Holandije, Španije, Velike Britanije i Italije.
„Festivali su odabrali 12 mladih kompanija, umjetnika i umjetnica koje su u dvije godine trebali podržavati po pitanju njihove afirmacije. Projekat tematski tretira fluidnost evropskog identiteta i slavi bogatstvo različitosti. Svi umjetnici i umjetnice koji/e su dio projekta imaju porijeklo iz više zemalja Evrope ili su rođeni/e u jednoj državi, a žive i rade u drugoj. Svi/e su na određeni način migranti/kinje“, kaže direktor festivala MESS Nihad Kreševljaković.
Nihad Fond Kreativne Evrope vidi kao važnu mogućnost za realizaciju ideja i projekata koja im pored finansijske pomoći omogućava i da steknu vrijedno iskustvo.
Aida Kalender vjeruje da BIH u idejnom i kreativnom smislu ne zaostaje za Evropom, ali nedostaje joj sistemski pristup kulturi, transparentno i na kvaliteti bazirano finansiranje kulture, sistemska podrška mladim talentima, odgajanje publike i profesionalizacija kulturnog sektora. Ukratko, savremena kulturna politika.
Kandidature za Evropsku prijestolnicu kulture izuzetno važne
Kandidature Mostara i Banjaluke za Evropsku prijestonicu kulture (EPK) Aida Kalender vidi kao izuzetno važne za kulturni sektor Bosne i Hercegovine. Prije svega, zbog činjenice da se prvi put gradska administracija zainteresovala i podržala dugoročni razvojni projekat u oblasti kulture. Drugo, inicijativa je došla iz samog sektora gdje su kulturni radnici osjetili potrebu da pokušaju da nagovore svoje gradove da uđu u ovaj veoma komplikovani proces apliciranja.
,,Dalje, procesi su trajali dugo i kreirana je atmosfera zajedništva među kulturnim akterima koji su obično fragmentirani i podijeljeni. I konačno, po prvi put nakon Dejtona, napisane su kulturne strategije dva bh. grada, koje predstavljaju viziju razvoja kulture u narednih 10 godina. To je ogroman uspjeh“, smatra ona.
Vjeruje da je ogroman uspjeh to što su i Mostar i Banjaluka prošli u uži krug kandidata za EPK i što su svoje aplikacije ‘branili’ pred stručnom komisijom evropskih eksperata.
„Ono što je bilo jasno članovima ove komisije je da nijedan od ta dva grada ne može dati garancije da će financiranje tako velikog programa biti istinski podržan od lokalnih aktera iz BiH, a to je obaveza svakog grada koji ponese titulu EPK. Udio lokalnih sredstava u višemilionskom budžetu EPK je dosta veliki, dok iz Evrope samo stiže milion i po eura. EPK proces traje od pet do sedam godina i niko ne može garantovati kakva će biti politička konstelacija u našoj zemlji u tom periodu. Da li će, naprimjer, novi ministar prihvatiti ili opstruirati odluku koju je njegov prethodnik donio u vezi EPK. Ekspertska komisija je ispravno procijenila da politička podrška za ovako ogroman projekat nije stabilna i donijela, ipak, ispravnu odluku, da titulu EPK dodijeli norveškom gradu“, dodaje ona.
Kako objašnjava, ukoliko bi se desilo da je izabran bilo koji od bh gradova kandidata, potpisao bi se ugovor o realizaciji programa EPK, koji je za grad obavezujući i za slučaj da se ne realizira planirani budžet grad dolazi u finansijske probleme, kakav je recimo slučaj sa Mariborom.
„Tako da je možda odluka da ni Mostar ni Banjaluka ne dobiju titulu EPK ipak stvarna slika naših realnih mogućnosti, a ne naših želja“, zaključuje Aida Kalender.
__________________________________
Ovaj članak je ranije objavljen u prvom izdanju MIR Magazina. MIR Magazin je godišnja publikacija i platforma za mlade inovativne ljude koju su razvili Centar za postkonfliktna istraživanja i Balkan Diskurs. Posvećen je pojedincima i organizacijama koje su nam ostavile u naslijeđe čvrste temelje za nastavak naše borbe za mir i pravdu.
