I sedam godina nakon proglašenja nezavisnosti, nakon što su decenije borbe protiv srpske hegemonije dosegle vrhunac, Kosovu nije ostalo mnogo toga za slavlje. Grad Priština, koji je trebao biti ispunjen ljudima koji obilježavaju značaj ovog datuma, umjesto toga je svjedočio poznatim scenama masovnog egzodusa građana Kosova, od kojih su većina Albanci, u zemlje zapadne Evrope. …
I sedam godina nakon proglašenja nezavisnosti, nakon što su decenije borbe protiv srpske hegemonije dosegle vrhunac, Kosovu nije ostalo mnogo toga za slavlje.
Grad Priština, koji je trebao biti ispunjen ljudima koji obilježavaju značaj ovog datuma, umjesto toga je svjedočio poznatim scenama masovnog egzodusa građana Kosova, od kojih su većina Albanci, u zemlje zapadne Evrope.
Albanci su većinska etnička grupa na Kosovu – sačinjavaju 92 posto stanovništva, dok preostalih 8 posto čine Bošnjaci, Srbi, Turci, Aškali, Romi i Gorani. Krcate su stanice ljudi koji se nadaju da će uhvatiti autobus do Beograda, odakle mogu nastaviti svoj trnoviti put kroz komšijsku Mađarsku u Njemačku ili Švicarsku, uz pomoć trgovaca ljudima. Procjene kažu da je negdje od 25.000 do čak 100.000 ljudi emigriralo od posljednje jeseni.
Zašto su svi ovi ljudi tako očajni da pobjegnu iz zemlje za koju su se borili da je oslobode samo par godina prije?
Dio odgovora možemo naći na ulicama Prištine, Đakovice, Peći, gdje se koraci emigranata miješaju sa zvukom nedavnih protesta. Hiljade protestanata vođeni grupomLëvizja Vetëvendosje(Pokret za samoopredjeljenje) i drugim grupama, izašli su na ulice i zahtjevali pravdu i odgovornost od vlade.
U centru demonstracija bio je Aleksandar Jablanović, ministar koji predstavlja srpsku manjinu, čiji je otvoreni rasizam i odbacivanje srpskih ratnih zločina izazvao nezadovoljstvo među ljudima umornih od kontrole i represije Beograda.
Na početku ove godine, Vetëvendosje i druge grupe (uključujući i grupu majki žrtava Kosovskog rata) su organizovali protest protiv godišnjeg hodočašća Srba koji putuju da obilježe liturgiju za pravoslavni Božić u Đakovici. Tenzije su bile naročito visoke kada se pročulo da će osumnjičeni za ratne zločine pokušati da dođu na liturgiju.
Nedugo nakon toga, Jablanovića su mediji citirali kako protestante naziva epitetima kao što su “zvijeri“ i “divljaci“. Teške su riječi s obzirom na to da su upućene majkama onih koji su ubijeni jer su smatrani etnički inferiornim.
Čak i u svom izvinjenju, koje je došlo nakon protesta protiv njega, Jablanović je nastavio da se izruguje onima koje je uvrijedio rekavši da mu je žao, ali nije znao za nikakva ubistva koja su se desila u Đakovici.
Protesti koje su njegovi komentari uzrokovali su se proširili iz Đakovice širom zemlje i ljudi su se okupili ne samo da traže Jablanovićevu smjenu (koja se dogodila), ali i da izraze nezadovoljstvo lošim stanjem u državi. Jedan od glavnih zahtjeva se ticao planova za privatizaciju rudnika Trepča. Iako su rudnici od neprocjenjivog prirodnog i ekonomskog značaja za Kosovo, srpska vlada vrši pritisak da spriječi nacionalizaciju, u isto vrijeme dajući snažnu podrušku privatizaciji. Zahvaljujući negodovanju javnosti, ovi planovi su trenutno zaustavljeni, ali sudbina Trepče je nepoznanica.
Na neki način, vrijedni ali zapušteni rudnici predstavljaju propuštene prilike i neiskorištene resurse na Kosovu. Stope nezaposlenosti su nevjerovatno visoke – preko 40 posto stanovništva je bez posla, dok je za mlade stopa čak 56 posto – što znači da 30 posto zemlje živi u siromaštvu. Malo je pomaka i u obrazovanju. Iako se broj univerziteta stalno povećava, stručnost nije na visokom nivou, ne ohrabruje se nezavisno mišljenje i nema mnogo prostora za učenje.
Socijalne službe su također manjkave, a javno zdravstvo je razlog za zabrinutost. Kako zemlja pada dublje u krizu, oni koji štite interese naroda učestvuju u besramnoj i sveobuhvatnoj korupciji. Samo zadnje jeseni, EULEX ( misija Ujedinjenih Nacija (UN) na Kosovu) se suočio sa ozbiljnim optužbama za mito i zloupotrebu novca poreznih obveznika – još jednom pokazavši svoju neefikasnost. U međuvremenu, korumpirani kosovski zvaničnici su i dalje jedna od najvećih prepreka ekonomskom prosperitetu.
Prikladno je što je najvidljiviji znak sedme godišnjice nezavisnosti viđen u prištinskom “NEWBORN monumentu“, koji je podignut kao simbol statusa Kosova kao najmlađe evropske države. Slovo “E“ jeprefarbano u crno: “E” koje predstavlja egzodus, egzil, emigraciju, ekonomiju, EULEX, EU i zemlju koja oplakuje svoju sudbinu.
Kako je bolno za Kosovo da je komemoracija nezavisnosti uzela ovakav oblik – njeni građani masovno bježe, iste slike kakve su viđene tokom genocidnog rata se ponovo pojavljuju u medijima, mladi bez nade, majke vrijeđane u tugovanju, resursi protraćeni od strane kriminalaca prerušenih u državne zvaničnike i korumpirane zapadne agencije.
Kada se ljudi dignu i kažu dosta svemu ovome, odbaci ih se kao problematične, nasilne podstrekače i radikale. Ali nada postoji. Leži u ljudima koji izlaze na ulicu sedmicu za sedmicom, zahtijevaju da ih se čuje, rade protiv svih očekivanja da viziju o uistinu nezavisnom Kosovu ostvare jednog dana.
Ovaj članak je originalno objavljan na Warscapes, nezavisnom online magazinu koji pruža pogled u trenutne konflikte širom svijeta. Genta Nishku je pomoćnik urednika u Warscapes magazinu. Radi u Make the Road New York, lokalnoj organizaciji koja radi na unaprijeđenju socijalne pravde u New Yorku. Odrasla je u Tirani, Albaniji i diplomirala je klasične studije i englesku književnost na Hunter koledžu.
