Nerazvijen sistem recikliranja otpada u BiH ne škodi samo prirodi nego i budžetima.[:en]The undeveloped waste recycling system in Bosnia and Herzegovina (BiH) harms not only nature, but also our budget.
Nerazvijen sistem recikliranja otpada u BiH ne škodi samo prirodi nego i budžetima.
Reciklaža otpada u BiH je jedan od potencijala koji nije dovoljno iskorišten. Razlog takvog stanja, direktorica Centra za ekologiju i energiju Džemila Agić vidi u odgovornosti države.
“Neophodno je uspostaviti sistem kako bi reciklaža otpada postala praksa, a ne izuzetak. Država je ta koja mora da osigura odgovarajuću infrastrukturu a tek onda na scenu dolaze poduzetnici“, pojašnjava ona.
Jedna od studija ovog centra pokazuje da je tek 40 posto BiH pokriveno organizovanim odvozom smeća. “Mi imamo taj elementarni problem i nemoguće je očekivati da se, preko noći, pojave kontejneri za različite vrste otpada što je osnova procesa reciklaže“, naglašava naša sagovornica.
Kako napominje Agić, recikliraju se staklo, papir, plastika i metal, dakle, materijali koji svakodnevno završavaju na legalnim i ilegalnim deponijama, nanoseći nemjerljivu štetu ekosistemu. “Kad kažemo da ne recikliramo to je kao kad kažemo da bacamo novac, uništavamo vodu koju pijemo i ne brinemo se zbog toga“, dodaje Agić.
Prema njenim rječima, najveći izvor prihoda je u izvozu ambalažnog stakla ili višeslojnog tetrapaka jer u BiH nema kapaciteta za to.
“Imajte na umu da se od recikliranja u EU (Evropskoj Uniji) zaradi preko 100 miliona evra godišnje. Kad bismo u BiH dosegli dio tog prihoda, situacija bi bila osjetno bolja“, kaže Agić.
Direktorica društva Ekopak, Amela Hrbat pojašnjava da se u BiH skoro već godinu dana primjenjuju sistem odvojenog prikupljanja i reciklaže ambalažnog otpada ali je deset posto prosjek recikliranog otpada.
Samo u Federaciji BiH
Ekopak je neprofitna kompanija za upravljanje ambalažnim otpadom i vlasnik licence “Zelena tačka“ za BiH i prva je ovakve vrste u našoj zemlji. “Djelujemo u skladu sa Pravilnikom o upravljanju ambalažom i ambalažnim otpadom po sistemu da obaveze iz tog pravilnika na Ekopak prenose privredna društva“, pojasnila je Hrbat.
Prema njenim rječima, recikliranje je proces koji se uči i navikava. U zemljama Evrope, kako kaže Hrbat, procenat recikliranog otpada je oko 50 posto, ali treba imati na umu da se u BiH tek zadnjih nekoliko godina učestalo govori o tome.
“Krajem 2013. godine mi smo postali dio “Zelene tačke” a recimo Njemačka je u tom sistemu od osamdesetih godina. U suštini se radi o oznaci na ambalaži koja vam garantuje da kompanija učestvuje u sistemu upravljanja reciklažnim otpadom“ ističe Hrbat.
U BiH, kako je pojasnila postoji 20 centara za prikupljanje ambalažnog otpada. “Svi ti centri su na području Federacije BiH jer zakonski propisi su takvi da ovu oblast uređuju entitetski a ne zakoni na nivou države”, kazala je Hrbat, istaknuvši da je u planu proširenje i na Republiku Srpsku.
Obje naše sagovornice se slažu u jednom – ekologija kao dio obrazovanja stvara osnovu za jasno prepoznavanje važnosti reciklaže.
Iz Centra za ekologiju i energiju ističu projekte koji su posebno prilagođeni mlađim uzrastima. “Dovoljno je djeci ukazati na mogućnost da se koristi staro, nešto što im više ne treba. Kroz jednostavne brošure njima je lako da shvate o čemu se radi i iznenadili biste se kad vidite kako djeca objasne roditeljima da od današnjih novina može da se napravi nov materijal“, ističe Agić.
Iz Ekopak govore o takmičenjima iz ekologije, gdje kroz druženje, učenje i simbolične nagrade osnovci stiču znanja iz ove oblasti. “Neki su bili toliki kreativni da su nam slali fotografije iz dvorišta škola, gdje su od starih guma pravili ukrase, kako bi ih sklonili a učinili sebi prostor ljepšim“, kaže Hrbat.
Razvrstavanje otpada
Kada je riječ o pokretanju privatnog biznisa u oblasti reciklaže situacija nije zadovoljavajuća. Nekolicina firmi koja se bavi ovim poslom suočena je sa problemima.
“Jedan od najvećih problema je što nema primarnog razdvajanja otpada pa je teško doći do sirovine koju želimo reciklirati“ objašnjava direktor Nora Plast-a, Novak Pejaković, koja se bavi reciklažom najlona u Banjaluci. On navodi da je veća investicija kupovina otpada iz kog se izdvaja onaj koji se želi reciklirati i da bi bilo jednostavnije da postoji sistem razvrstavanja otpada.
“Pokretanje svakog biznisa a posebnog ovog zahtijeva velika ulaganja ali ti troškovi rastu kad se suočite sa ovim preprekama. Vjerujem da bi bilo više reciklažnih postrojenja da država bar omogući to prvo razvrstavanje, da ne gubimo sredstva na tome“, ističe Pejaković. Navodi primjer iz Republike Hrvatske gdje država daje subvencije za reciklažu otpada.
Načelnik opštine Pale, Miroslav Kovačević objašnjava da se ova pitanja ne mogu rješavati na nivou ni opštine ni grada. “Zbrinjavanje i prerada otpada je pitanje kojim se mora baviti nadležno ministarstvo. Mi imamo obećanje iz Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske da ćemo uskoro dobiti deponiju na ovoj lokaciji, koja odgovara savremenim standardima“, kaže Kovačević. Prema njegovim riječima, riječ je o projektu koje ovo ministarstvo sprovodi u opštinama i gradovima ovog entiteta koristeći donatorska sredstva.
“Predviđeno je da se otvore deponije za upravljanje čvrstim otpadom u Banjaluci, Bijeljini, Zvorniku, Doboju i u Istočnom Sarajevu a potom se može očekivati i nabavljanje odgovarajućih kontejnera za sortiranje otpada“, kaže Kovačević.
Pojašnjava da opština ipak može na određen način da stimuliše pokretanje privatnih fabrika za reciklažu. “Ukoliko bi se neko zainteresovao za takav poduhvat, opština bi mogla, eventualno, da ustupi zemljište na određen period jer i takve fabrike znače posao i to je šansa koju ne treba odbaciti ali je ključna inicijativa poduzetnika“, ističe Kovačević.
Sagovornici su stava da razumijevanje otpada kao sirovine a ne samo kao smeća koje treba da završi negdje van našeg pogleda je ključni korak u stvaranju sistema koji donosi višestruku dobit. Što znači, da bismo očuvali prirodne ljepote i pružili šansu oporavka zemlje.
