Koliko glasno dok ne postane preglasno: Zagađenje bukom na Zapadnom Balkanu

Podaci o buci na Zapadnom Balkanu su mnogo veći od vrijednosti koje su preporučene. Međutim, zagađenje bukom se percipira kao ne toliko bitan problem u balkanskim zemljama u razvoju, gdje se ne preduzimaju konkretne mjere, a građani brinu zbog pogoršanja kvaliteta života.

,,Zbog prevelike buke, mogu reći da sam donekle oštetio sluh”, rekao je Adem Čizmo, 28-godišnji Sarajlija, koji cijeli svoj život živi pored glavne gradske ceste, kojom također prolazi i tramvaj: „Od ranih jutarnjih sati budila bi nas buka vozila, kao i silovito lupanje i vibracije pruge“. Iako nije stručnjak, uvjerava nas da su ,,naše tračnice, najblaže rečeno, zastarjele i u veoma lošem stanju”.

Isto iskustvo dijeli i Jovana K., koja je rođena i odrasla u beogradskom Bulevaru Kralja Aleksandra. Iako joj smeta, nikad se nije mnogo brinula zbog buke tramvaja koji jure bulevarom jer je to postao dio njenog svakodnevnog života. Tek nakon rođenja prvog djeteta prije nekoliko meseci, Jovana je počela više da „gugla” o buci. Bila je prilično šokirana kada je saznala za mogući štetan uticaj buke na zdravlje njene bebe.

Za najveće proizvođače visokih nivoa buke građani krive staru infrastrukturu saobraćajnog sistema u svojim gradovima, kao i brzu urbanizaciju i industrijalizaciju u blizini stambenih naselja.

Sara S., koja se iz svog malog grada preselila u prijestolnicu zbog studija, kaže da je buka u Beogradu nepodnošljiva. ,,Ako je osoba preosjetljiva, ili čak samo malo osjetljiva, problemi sa spavanjem postaju sve češći zbog buke”, objašnjavajući da je stalni glasni zvukovi koji dolaze spolja ometaju dok radi od kuće, dodajući stres u njenu rutinu.

Šta je zapravo zagađenje okoliša bukom?

Prema Direktivi Evropskog parlamenta 2002/49/EC, definicija buke u životnoj sredini „označava neželjeni ili štetan spoljašnji zvuk nastao ljudskim aktivnostima, uključujući buku koju emituju prevozna sredstva, drumski saobraćaj, željeznička pruga, vazdušni saobraćaj i buka sa lokacija gdje se izvode industrijske aktivnosti”.

Za Svjetsku zdravstvenu organizaciju, zagađenje bukom je ,,potcijenjena prijetnja koja može uzrokovati niz kratkoročnih i dugoročnih zdravstvenih problema, kao što su, na primjer, poremećaj sna, kardiovaskularni efekti, lošiji radni i školski uspjeh, oštećenje sluha, itd.

U svjetlu napretka u pristupanju Evropskoj uniji, države kandidati treba da ispune nekoliko zahtjeva, gdje je na bitnom mjestu izrada mapa buke, strategija i akcionih planova protiv zagađenja bukom.

Iako su vlade Zapadnog Balkana pokušale da se pozabave zagađenjem bukom u okviru svojih zakonskih okvira, zagađenje bukom generalno ostaje zanemaren problem.

Anes Podić, iz bosanskohercegovačke ekološke nevladine organizacije “Eko Akcija”, smatra da je najveći problem to što se postojeći zakoni i strategije ne provode u praksi i da bi njihova primjena mogla riješiti probleme životne sredine. ,,Problem je, kao i obično, u inspekcijama. Naše inspekcije su loše opremljene kadrovski i materijalno. Nemamo agenciju za zaštitu životne sredine, a kada prijavite problem buke, inspekcije angažuju privatne firme koje onda vrše mjerenja. Imali smo neugodna iskustva sa rezultatima ovakvih mjerenja. Nažalost, valjda će privatne kompanije, da bi opstale na tržištu, dostaviti rezultate koji su potrebni i onda buka nikada nije problem”, objašnjava Podić.

Glavni uzroci buke

Teški saobraćaj je najveći zagađivač koji je najmanje prijavljivan. Rijetko se dešava da građani zovu nadležne institucije i prijave da je buka u saobraćaju preglasna. Razlog je prilično jednostavan: za to se niko ne može kriviti.

Prema zvaničnom odgovoru koji smo dobili od opštine Tirana: „Proizlazi da oprema i mašinerije koje stvaraju većinu buke u životnoj sredini uključuju: električne generatore; barski aspiratori; zračni kompresori u servisima za gume; pumpe za vodu za industrijske kapacitete u zgradama u blizini naseljenih urbanih centara; pneumatski čekići/pneumatske bušilice za stijene, bageri, dizalice, pumpe na gradilištima; pneumatski čekići, bušilice i ručni građevinski alati u rekonstrukciji kuća; pumpe u autopraonici; testere za beton i pile za rezanje drveta”.

Iz Kantonalnog inspekcije Sarajevo kazali su da su se građani najviše žalili na buku iz ugostiteljskih objekata. Isto je saopšteno i iz Sekretarijata za zaštitu životne sredine grada Beograda, koji je dobio najveći broj pritužbi na buku koja dolazi iz noćnih klubova.

U Beogradu je zabilježen neslavan slučaj kada su stanovnici Cetinjske ulice prijavili slučaj Evropskom sudu za ljudska prava u Strazburu, nakon što lokalne vlasti nisu učinile dovoljno da riješe njihove kontinuirane žalbe na nepodnošljivu buku koja se stvara zbog preglasnog beogradskog noćnog života.

Nivoi buke gotovo dvostruko veći od zdravstvenih smjernica

Tokom našeg terenskog istraživanja, pokušali smo da izmjerimo nivo isprekidane buke tokom dana u Beogradu, Sarajevu, Tirani, Podgorici, Skoplju i Prištini, da bismo otkrili da su brojke skoro duplo veće od normalnih nivoa koje preporučuje SZO, a koji variraju oko ,,30 decibela u spavaćoj sobi tokom noći za kvalitetan san, a manje od 35 decibela u učionicama za dobre uslove za nastavu i učenje”.

Važno je naglasiti da smo mjerenje obavili na ulicama kao obični građani, koristeći ručni mjerač buke DSL-333 Tecpel.

Zvanična metodologija za mjerenje nivoa buke slijedi vrlo stroge protokole obučenih stručnjaka. U Srbiji je, na primjer, potrebna posebna dozvola i posebna oprema.

Međutim, mjerenje buke ne bi trebalo da obavljaju samo profesionalci. Svaki čitatelj/ka može izmjeriti buku u svom komšiluku pomoću određenih aplikacija za mjerenje decibela koje se mogu besplatno pronaći u trgovini aplikacija na pametnim telefonima.

Na osnovu naših mjerenja, čini se da je Tirana najglasnija prijestolnica regiona, sa 75,2 decibela. Beograd je drugi najglasniji glavni grad, a slijedi ga Priština sa 70,4 decibela. Sarajevo i Podgorica su bili najmanje bučni.

Gorjan Jovanovski, eko aktivista i nezavisni vijećnik u Gradskom vijeću Skoplja, objasnio nam je da „zakoni i propisi o zaštiti životne sredine postoje u Severnoj Makedoniji, ali samo na papiru. U stvarnosti zaštita životne sredine i nije toliko važna vlastima“.

Od gradskih uprava Sarajeva i Skoplja nismo dobili informacije da li i koliko često mjere i prate nivoe buke u svojim gradovima.

Ivana Jovčić, izvršna direktorica Centra za unapređenje životne sredine u Beogradu, u intervjuu za srbijanski magazin Vreme objašnjava da neka istraživanja pokazuju da za trećinu stanovnika velikih gradova buka „ubrzava starenje i skraćuje život“. Stalna buka ,,preko 55 decibela dovodi do nesanice, nervoze, razdražljivosti i kardiovaskularnih problema”. Prema zvaničnim podacima dobijenim od grada Beograda, stalna buka na većini mjesta prelazi navedeni prag od 55 decibela.

Ulaganje u zvučnu izolaciju zgrada i postavljanje prozora koji prigušuju buku koja dolazi izvana moglo bi biti brzo rješenje, ali ne rješava korijen problema. Različite zemlje problem rješavaju postavljanjem niskobučnog asfalta na puteve, kao i korištenjem tihih guma i tihih motora za vozila javnog prevoza. Dodavanjem više električnih vozila javnog prevoza na ceste, promoviranje biciklizma i proširenje pješačkih površina, kao i proširenje zelenih površina u centru grada, vide se kao dugoročna rješenja za zagađenje bukom, ali i ostale ekološke probleme.

Problem je prisutan, ali još nedostaje politička volja. Pravo rješenje treba da dođe od vlasti kroz primjenu zakona i provedbu svojih strategija zaštite okoliša u praksi.

Ovaj članak je razvijen uz podršku Journalismfund.eu