Iako su diskusije o tome da li je islam dio evropske kulture već neko vrijeme u toku, ova zajednička historija ide mnogo dalje u prošlost. Priznajući ovu historiju pokreću se pitanja o tome kako želimo da živimo na ovom raznolikom kontinentu.
Dopisnici Balkan Diskursa Sophie Faulstich i Luis Christian Much Bermudez su imali priliku da razgovaraju sa kreatorima izložbe o cilju i viziji izložbe, te sa direktorom organizacije koja je organizovala postavku izložbe u Bosni i Hercegovini o njenom značaju za ovu državu.
Od Francuske do Poljske, Švedske i Švajcarske, nedavne javne rasprave o migracijama i terorizmu postavile su velika pitanja o legitimnosti i ulozi islama u Evropi. Na osnovu tvrdnje da je islam “vanjska” religija koja je nova na evropskom kontinentu, određene grupe zahtijevaju velika ograničenja islamskih vjerskih praksi, a negdje ovi zahtjevi prelaze i u zagovaranje sistemske diskriminacije muslimana. U prošlosti, ovaj pogled na historiju pomogao je da se stvori narativ “drugih” između evropskih kraljevstava i njihovih arapskih i osmanskih konkurenata, podstičući retoriku korisnu za geopolitičke borbe. Ali danas, ova dihotomija se karakteriše teškoćama sa kojima se suočavaju muslimani kada pokušavaju da se integrišu u Evropi, što ponekad vodi i ka nacionalističkim politikama identiteta.
“Islam je i naša historija!” je izložba producirana od strane Muzeja Evrope i Agencije Tempora sa sjedištem u Briselu i ima za cilj da podstakne diskusiju o najčešćim zabludama po pitanju islamskog naslijeđa u Evropi. U Sarajevo je stigla kroz saradnju Memorijalnog muzeja Caen-Normandy i WARM Fondacije, a premijerno je otvorena u Bošnjačkom institutu u okviru 4. WARM festivala 2017. Izložba pokazuje da je islam sastavni dio historije Evrope ne samo od vremena kolonijalizma, svjetskih ratova ili nedavnih trendova u migracijama, već od ranih dana i islama u 8. vijeku. Ona naglašava presudne tačke islamske historije u Evropi trinaestog vijeka kroz pristupačnu, pojednostavljenu strukturu i predstavlja naslijeđe arapske imperije, osmanskog perioda i kolonijalne ere. Izložba govori o tome kako je tokom ove dugogodišnje historije muslimanskog prisustva i uticaja, islam kao religija i kultura oblikovao Evropu intelektualno, kulturno i duhovno.
Pored toga, kreatori žele potaknuti ključna pitanja o koegzistenciji u Evropi: ‘’Koje su buduće perspektive kulturne i vjerske raznolikosti i inkluzije, ali i diskriminacije, u Evropi?”, “Kako će izgledati socijalni diskurs u Evropi i kakvu će ulogu imati islam?’’. Ovdje se takođe nameće pitanje ‘’Zašto se tako malo zna o zajedničkoj historiji islama i Evrope u mnogim društvima širom kontinenta?’’ Isabelle Benoit, kustos izložbe, ističe da ‘’je duboka islamska historija Evrope uklonjena iz javne memorije na mnogim mjestima. Posebno u zapadnoj Evropi, gdje su drevni korjeni i uticaj islama skoro zaboravljeni’’. Uz sva ova pitanja, ‘Islam je i naša historija!’ nastoji da edukuje gledaoce o uticaju islama na kulturu Evrope, ali i da pomogne u izgradnji zajedničkog evropskog identiteta. Ona je dio serije izložbi koju je Tempora producirala za Muzej Evrope, a koje raspravljaju o historijskim narativima značajnim za evropski identitet i koheziju pod naslovom “To je (takođe) naša historija!”.
Lokacija svjetske premijere izložbe nije bila slučajna, objasnio je Eli Barnavi, naučni direktor Muzeja Evrope u Briselu. Bosna i Hercegovina, a posebno Sarajevo, nalaze se na mjestu značajne historijske suprotstavljenosti: duga historija mirnog suživota je u kontrastu sa iskustvima ozbiljnih etničkih i religijskih podjela. Na kraju krajeva, Sarajevo je mjesto koje predstavlja naslov izložbe kao ni jedno drugo mjesto u Evropi. U ovom gradu se uveliko vidi uticaj kulture i običaja Osmanlija i mjesto je razvoja evropskog islama nekoliko stoljeća.
Iako bi izložba publici od Sofije do Brisela mogla pružiti naizgled provokativne informacije, u Sarajevu ona služi kao ogledalo kroz koje je vidljiva politizacija evropske historije i aktuelnih događaja i neizvjesna priroda odnosa između Evrope i islama. Amina Rizvanbegović-Džuvić, direktorica Bošnjačkog instituta naglasila je još jednu perspektivu izložbe koja potvrđuje ovu tvrdnju. Prema njenim riječima, ova izložba nije tako revolucionarna za bosansku, posebno muslimansku publiku. Znanje o islamskoj historiji i prisustvu islama u Evropi nije nikakvo iznenađenje, već sastavni dio običaja i javnog sjećanja u zemlji, posebno u Sarajevu. Izložba bosanskoj publici donosi drugačiji pogled koji im pokazuje manje simbiotičku perspektivu o trenutnoj vezi evropske i muslimanske kulture, pružajući im tako uvid u aktuelne diskusije o islamu u Evropi. Da li će se na odnos između Evrope i Muslimana u drugim istočnoevropskim gradovima gledati kao na plodonosan i pozitivan kao što ga vide domaćini u Sarajevu, ostaje da se vidi. U svakom slučaju, izložba okuplja diskurse koji su do sada bili uglavnom odvojeni, otvarajući regionalne percepcije historije kroz širu, evropsku sliku.
Nakon balkanske premijere u Sarajevu, planirane su postavke u drugim evropskim državama. Postavke prilagođene specifičnom lokalnom kontekstu biće prikazane širom Evrope, a za sada su potvrđene postavke u Bugarskoj, Njemačkoj i Italiji. Takođe tokom oktobra 2017. će biti otvorena 3D verzija izložbe koja će biti dostupna javnosti na internetu. U ovoj online verziji će biti prikazani pojedini istorijski objekti koji nisu dostupni kroz putujuće postavke.
U konačnici, Barnavi i Benoit se nadaju da će izložba dovesti tematiku evropske islamske historije u javni diskurs i školske programe. Dok pitanja o evropskom multikulturalizmu i budućim odnosima sa islamom ostaju otvorena, ‘Islam je naša historija’ nas edukuje i podsjeća na prepleteni i integralni odnos između evropske kulture i islama, ali nas takođe tjera da preispitamo odnose između judeo-hrišćanske Evrope i njenih muslimansko-evropskih ‘’rođaka, braće i sestara’’.
